مدیریت ریسک به فرآیند شناخت، بررسی و کنترل تهدیدات برای سرمایه و درآمد یک کسب و کار گفته می شود که این ریسک ها موارد مختلفی همچون عدم قطعیت تامین مالی، مسائل فناوری، بدهی های مالی، ضعف در مدیریت، حوادث طبیعی و… را شامل می شود.
تعریف ریسک
کلمه ریسک (Risk) مفهومی همچون احتمال وقوع یک رویداد، همراه با پیامدهایی را دارد و Risk Management نیز به معنای کمک گرفتن از برنامه ها، استراتژی ها و ابزارهایی برای مدیریت این ریسک ها است. مدیریت ریسک رابطه میان ریسک ها و نتایج آن ها، بر اهداف استراتژیک یک کسب و کار را بررسی می کند و هنگامی مورد استفاده قرار می گیرد که یک شرکت یا سرمایه گذار، قصد دارد تا میزان زیان ها در یک سرمایه گذاری را بررسی کند تا با توجه به اهداف مورد نظر خود، اقدامات مناسب را انجام دهد. زمانی که یک سازمان تجاری، تصمیم به سرمایه گذاری در یک هدف جدید را می گیرد، خود را در معرض خطرات و ریسک های مالی مختلفی قرار می دهد که این ریسک ها ممکن است به صورت موارد زیر اتفاق بیفتد:
- تورم بالا
- نوسانات در بازار سرمایه
- رکود
- ورشکستگی
- حوادث و اتفاقات طبیعی مثل سیل، زلزله و طوفان
- حوادث و اتفاقات غیرطبیعی مثل جنگ و تنش های نظامی
در نتیجه، برای به حداقل رساندن این ریسک ها، مدیران صندوق های سرمایه گذاری و سرمایه گذاران باید یک برنامه دقیق برای مدیریت ریسک داشته باشند؛ زیرا عدم توجه به این خطرات در زمان تصمیم گیری برای سرمایه گذاری، ممکن است باعث شکست و زیان های مالی سنگین و غیر قابل بازگشت شود.
انواع مدیریت ریسک
با توجه به انواع مختلف ریسک هایی که کسب و کارها ممکن است با آن ها روبرو شوند، Risk Management نیز به گروه های مختلفی تقسیم می شود که اصلی ترین آن شامل موارد زیر می شود:
- مدیریت Risk مالی
این نوع از مدیریت ریسک به معنای شناخت و کنترل ریسک های مالی همچون تغییرات بازار، بدهی ها و نوسانات میزان نقدینگی است. به طور نمونه، این ریسک ها و خطرات ممکن است به علت بدهی وام ها، بدهی های پرداخت نشده توسط مشتریان و یا تغییر نرخ بهره بانکی ایجاد شوند که وظیفه مدیریت ریسک مالی، شناخت ریسک های مالی موثر بر سازمان و ارائه راهکار و برنامه هایی برای کنترل و کاهش این ریسک ها است.
- مدیریت ریسک پروژه
در این مورد از Risk Management، ریسک های مرتبط با پروژه های سازمان، شناسایی، تجزیه و تحلیل و کنترل می شوند تا میزان کیفیت و موفقیت پروژه افزایش یابد. طی این فرایند و پس از شناخت و بررسی ریسک های مربوط به پروژه، احتمال و تأثیر هر یک، مشخص و اقدامات پیشگیرانه و کنترلی مناسب، برای آن ها تعیین می گردد. در این شیوه از مدیریت، احتمال وقوع اشتباهات، تأخیر در پروژه ها و افزایش هزینه ها، کاهش پیدا می کند.
- مدیریت ریسک استراتژیک
به فرایندی گفته می شود که طی آن ریسک های مرتبط با وضعیت استراتژیک یک سازمان، شناسایی و مدیریت می شود؛ ریسک هایی همچون شرایط رقابت در بازار، تغییر سلیقه و خواسته مشتری و گسترش فناوری های نوین. به طور نمونه، ریسک های رقابتی در بازار، ممکن است به علت افزایش تعداد رقیبان و محبوبیت محصولات و خدمات آن ها، ایجاد شود که در این شیوه از Risk Management، راهکارها و برنامه های پیشگیرانه و کاهش این ریسک ها ارائه می گردد.
- مدیریت ریسک عملیاتی
این نوع از Risk Management شامل شناخت و کنترل ریسک های ناشی از فعالیت های روزمره یک سازمان، مثل عدم ایمنی کارکنان، کم کاری مدیران، اعتصاب کارکنان و بی ثباتی در فرآیندهای کاری است. هدف از شیوه مدیریت عملیاتی، جلوگیری از نقص ها در فرآیندهای کاری، خطاهای انسانی، مشکلات فنی، اختلالات سیستمی و سایر مشکلات مرتبط با فعالیت های روزمره کسب و کارها است. علاوه بر این، مدیریت عملیاتی در پی بهبود و ارتقای فرآیندهای کاری و استفاده از فناوری و دانش جدید مثل نرم افزارهای اتوماسیون برای خودکارسازی فعالیت های روزمره شرکت است.
- مدیریت ریسک پایبندی به مقررات
مدیریت ریسک پایبندی به مقررات، شامل شناخت و کنترل ریسک های مربوط به پایبندی به قوانین و مقررات، همچون نقض قوانین مالیاتی، قوانین مربوط به حریم شخصی، قوانین مالکیت معنوی، تعهدات قراردادی و… است که در فرایند این شیوه مدیریت، از برنامه های کنترلی، نظارتی و آموزشی در جهت جلوگیری از بروز ریسک های گفته شده استفاده می شود.
- مدیریت ریسک فناوری اطلاعات
در Risk Management فناوری اطلاعات، به شناسایی و کنترل ریسک های مربوط به فناوری اطلاعات همچون نقض امنیت اطلاعات و حریم شخصی، حمله های سایبری و… پرداخته می شود و سپس، جهت کاهش این ریسک ها، استراتژی هایی همچون استفاده از ابزارهای امنیتی و حفاظتی، ایجاد فرآیندهای کنترلی، آموزش کارکنان و تدابیر امنیتی، در پیش گرفته می شود.
- مدیریت ریسک زنجیره تأمین
به مجموعه فعالیت هایی اشاره دارد که در آن ریسک های مربوط به زنجیره تأمین همچون اختلالات در تأمین مواد اولیه، تغییر سلیقه و خواسته مشتریان و یا نوسان در قیمت ها، شناسایی، بررسی، طبقه بندی و مدیریت می گردد تا خطرات مرتبط با این زنجیره به حداقل میزان ممکن برسد.
- مدیریت Risk کسب و کار
مدیریت ریسک کسب و کار شامل فرایندی است که طی آن، تمام ابعاد ریسک های مربوط به سازمان تجاری، شناسایی، بررسی و کنترل می گردد تا خطرات مرتبط با فعالیت های کسب و کار به حداقل میزان ممکن برسد. به دنبال اجرای این شیوه از مدیریت، شرکت ها می توانند بهترین تصمیمات را درمورد Risk Management های خود بگیرند و در جهت کاهش ریسک های مربوط به فعالیت های خود، برنامه های مناسب را طراحی و اجرا کنند.
مقاله پیشنهادی: ریسک فروش
دلایل اهمیت مدیریت ریسک
با افزایش سرعت پیشرفت تکنولوژی، ریسک ها و خطراتی که کسب و کارهای امروزی با آن مواجه هستند، رشد یافته و پیچیده تر شده است و در صورتی که، یک سازمان با این ریسک ها غافل گیر شود، ممکن است نتایج متفاوتی از جمله ایجاد هزینه های اضافی تا زیان های بزرگ و جبران ناپذیر را در پی داشته باشد. در نتیجه، کسب و کارهای امروزی باید برای به حداقل رساندن خطرات، بررسی و کنترل ریسک ها و تقویت موقعیت خود، مدیریت ریسک داشته باشند. با توجه به بحران ها و خطرات مختلف احتمالی، لازم است کسب و کارها نگاهی نو به برنامه های خود برای مدیریت ریسک داشته باشند تا بتوانند در بازارهای رقابتی، دوام و ماندگاری داشته باشند. در ادامه برخی دیگر از دلایل اهمیت مدیریت ریسک بیان شده است:
- تعمیم سیاست ها و برنامه های مدیریت ریسک به همه بخش های سازمان
- افزایش امنیت شغلی
- افزایش احتمال موفقیت پروژه ها
- کاهش حوادث و مشکلات غیرمنتظره
- ایجاد منافع مالی
- صرفه‌جویی در وقت و زمان
- بهبود ارتباطات
- جلوگیری از بروز مشکلات اعتباری برای سازمان
- نهادینه شدن فرهنگ شناخت ریسک در سازمان
- ارائه راهنمایی در تصمیم گیری ها
چرخه مدیریت ریسک
به صورت کلی، فرآیند مدیریت ریسک و نحوه عملکرد آن، به 5 مرحله اصلی زیر تقسیم می شود:
1. شناسایی ریسک ها
مرحله اول از چرخه مدیریت ریسک، بررسی و شناسایی خطرات بالقوه علیه کسب و کار است و به طور نمونه، این مرحله می تواند شامل شناسایی ریسک های امنیتی در زمینه فناوری اطلاعات مثل تهدیدات مرتبط با بدافزارها و باج افزارها و نوع آسیب های ناشی از آن ها باشد.
2. تجزیه و تحلیل ریسک ها
بعد از شناسایی ریسک های احتمالی، نوبت به ارزیابی و تحلیل آن ها است و دانستن این مسئله که تا چه میزان می توانند در روند فعالیت سازمان تأثیرگذار باشند. همچنین، در این مرحله، میزان احتمال وقوع انواع خطرات بالقوه علیه کسب و کار و میزان نتایج مخرب آن ها ارزیابی می شود.
3. اولویت بندی ریسک ها
در قدم بعدی، میزان احتمال وقوع تهدیدهای مختلف با هم مقایسه می شوند تا بر اساس اهمیت و نتایج هر کدام، اولویت بندی شوند؛ زیرا، همه خطراتی که یک کسب و کار با آن روبرو است به یک میزان اهمیت ندارند و طبقه بندی آن ها باعث می شود تا سازمان ها در ابتدا به مواردی رسیدگی کنند که ضرورت بیش تری دارند و آسیب جدی تری به سازمان وارد می کنند.
4. کاهش یا رفع ریسک
این مرحله از مدیریت ریسک، شامل برنامه ریزی و طراحی شیوه ها و استراتژی هایی در جهت کاهش خطرات و ریسک های شناخته شده است. علاوه بر این، در این مرحله به اقداماتی برای کاهش مشکلات ناشی از تحقق ریسک ها و عواقب آن ها نیز پرداخته می شود.
5. نظارت بر نتایج و گزارش دهی
مدیریت ریسک یک فرایند مستمر است که در طول زمان، نیازمند نظارت و جمع آوری دقیق اطلاعات و تجزیه و تحلیل های مداوم است تا بتوان برنامه ها و راهکارهای ارائه شده را تعدیل و بهبود ساخت. این مسئله می تواند موجب تضمین پیشگیری حداکثری از انواع تهدیدات شناخته شده و ناشناخته شود. از همین رو، ریسک های موجود در یک سازمان باید تحت عنوان «گزارش مدیریت ریسک» گردآوری و به سه دسته ریسک بالا، متوسط و پایین، تقسیم بندی شوند.
دیدگاهتان را بنویسید